Η κατάθλιψη είναι μία ψυχική διαταραχή που μπορεί να συμβεί στον καθένα μας. Υπάρχει όμως διαφορά ανάμεσα σε αυτήν και τη λύπη ή ένα δυσάρεστο συναίσθημα που έχουμε την τάση να ονομάζουμε κατάθλιψη.

Τα κοινωνικά ερεθίσματα που μας περικλείουν είναι τόσα πολλά αναφορικά με αυτήν την ασθένεια, που ενδέχεται να μας προκαλέσουν να αποκαλέσουμε μία δυσάρεστη κατάσταση που βιώνουμε, αυτόματα σαν κατάθλιψη. Σε αυτήν την προσωπική διάγνωση (που είναι καλό να αποφεύγουμε) παίζει μεγάλο ρόλο η άγνοια που έχουμε για αυτήν την ψυχική ασθένεια αλλά και η απλή ανάγνωση των συμπτωμάτων. Η διάγνωση πρέπει να σημειωθεί ότι γίνεται μόνο από ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

H κατάθλιψη απασχόλησε τις ιατρικές επιστήμες το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, μετά την έντονη ενασχόληση που υπήρχε με το άγχος στο πρώτο μισό του. Η διάγνωσή της δεν είναι εύκολη γιατί τα συμπτώματα είναι ποικίλα. Εξαιτίας όμως αυτής της ποικιλίας είναι και εύκολο κάποιος να πιστέψει ότι έχει κατάθλιψη. Τα συμπτώματα προσδιορίζονται σε τέσσερις τομείς*:

• Συναίσθημα: καταθλιπτική διάθεση, ανηδονία, άγχος.
• Κινητοποίηση: απώλεια ενδιαφέροντος και ελπίδας, σκέψεις αυτοκτονίας.
• Αυτόνομο νευρικό σύστημα: Διαταραχή ύπνου και όρεξης, κόπωση, ψυχοκινητική επιβράδυνση.
• Σκέψη-αντίληψη: ενοχή, χαμηλή αυτοεκτίμηση, παραληρητικές ιδέες.

Η κατάθλιψη είναι μία σοβαρή ψυχική διαταραχή, όπου σύμφωνα με έρευνες, εμφανίζεται στις γυναίκες σε ποσοστό 10%-25% και στους άντρες 5%-12%, ποσοστό διπλάσιο δηλαδή στις γυναίκες. Η εμφάνιση της κατάθλιψης δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την εθνικότητα, το μορφωτικό επίπεδο, την οικονομική κατάσταση ή αν ο άνθρωπος είναι παντρεμένος, ανύπαντρος, χωρισμένος ή σε χηρεία. Η έναρξή της τοποθετείται στη μέση ηλικία αν και μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία (15-70). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβλέπει ότι το 2020 το ποσοστό των ατόμων με κατάθλιψη θα ξεπεράσει το 25%, αποτελώντας έτσι το δεύτερο αίτιο θανάτου και ανικανότητας αν και η κατάθλιψη είναι θεραπεύσιμη.

 

" Στον άνθρωπο που βιώνει κατάθλιψη, τα συμπτώματα παρουσιάζονται σε μεγάλη ένταση και για συνεχόμενη χρονική περίοδο τουλάχιστον δύο μηνών. Η κατάθλιψη δεν οφείλεται σε ένα και μοναδικό αίτιο. Είναι μία ασθένεια πολυπαραγοντική που έχει την προέλευσή της στην αλληλεπίδραση βιοψυχοκοινωνικών παραγόντων"

 

Στην περίπτωση των βιολογικών παραγόντων, οι νευροδιαβιβαστές έχουν μεγάλη σημασία. Οι νευροδιαβιβαστές είναι βιοχημικές ουσίες χάρη στις οποίες επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί μετά από έρευνες ότι οι νευροδιαβιβαστές, σεροτονίνη και νοραδρεναλίνη, υπολειτουργούν στην κατάθλιψη. Η δράση των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, εστιάζει εκεί.

Στην περίπτωση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων, η εμφάνιση της κατάθλιψης είναι πιο ήπια. Μπορεί να οφείλεται σε μία απώλεια, σε αποτυχία, σε χωρισμό, σε λυπηρό γεγόνος. Η εμφάνιση της κατάθλιψης σχετίζεται με τη σημασία που αποδίδει το άτομο σε αυτό το συναίσθημα. Ο άνθρωπος μπαίνει σε μία περίοδο θλίψης όπου δεν βρίσκει ενδιαφέρον σε τίποτα, ούτε σε πράγματα που του άρεσαν παλιότερα. Δεν μπορεί να κινητοποιηθεί, δεν μπορεί να είναι λειτουργικός στην καθημερινότητά του. Έχει φτιάξει μία νοητική κατασκευή όπου τα πάντα παρουσιάζονται σαν εμπόδια και ο ίδιος είναι ανίκανος να τα προσπεράσει. Η διάθεσή του πέφτει, δεν έχει όρεξη, δεν έχει διάθεση για ύπνο, μπορεί να παρουσιάσει ακόμα και κρίση πανικού. Δεν μπορεί να αυτο-διαγνώσει την κατάθλιψη για αυτό είναι καλό να ακούσει τους ανθρώπους που εμπιστεύεται και να δεχτεί να ζητήσει βοήθεια.

 

Κατάθλιψη vs λυπημένη διάθεση

Διαβάζοντας κάποιος τα παραπάνω συμπτώματα, το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί είναι ότι σε κάποια φάση της ζωής του ένιωθε έτσι. Τι σημαίνει αυτό; Ότι είχε κατάθλιψη; Μπορεί. Είναι όμως πιο φυσιολογικό να μην την είχε ποτέ. Η κατάθλιψη στον άνθρωπο παρουσιάζεται με συγκεκριμένα συμπτώματα, όπως αποτυπώθηκε παραπάνω. Είναι σημαντική η διαφοροποίηση της κατάθλιψης ως ψυχική ασθένεια από τη λυπημένη διάθεση την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να έχουν νιώσει κάποιες φορές.

 

"Αν παρατηρήσει κανείς σε μόνιτορ ένα καρδιογράφημα θα διαπιστώσει μία τεθλασμένη γραμμή. Διατηρεί ελάχιστα μία σταθερή πορεία και στη συνέχεια πετάγεται προς τα πάνω και αμέσως προς τα κάτω.

Αυτή, είναι η πορεία της ζωής"

 

Με μία αναγωγή στην πραγματικότητα, θα συνειδητοποιήσει κανείς ότι αυτή είναι και η κανονική ζωή. Όλοι έχουμε μάθει να ζούμε με χαρές όπου η γραμμή της ζωής εκτινάσσεται προς τα πάνω και με λύπες όπου η γραμμή πηγαίνει προς τα κάτω. Στη συνέχεια όμως διατηρείται στην ευθεία. Έτσι και εμείς, ζούμε με χαρές και λύπες, συναισθήματα που είναι μέσα στη ζωή όλων μας και είναι φυσιολογικά. Δεν υποδηλώνουν τίποτα, ούτε μπορούν να μεταφραστούν ως κατάθλιψη. Η αναγωγή τους σε κατάθλιψη οφείλεται στον ίδιο τον άνθρωπο που υποσυνείδητα επιλέγει να χαρακτηρίσει την κόπωση, την έλλειψη ενδιαφέροντος ή μία παροδική θλίψη, σαν κατάθλιψη. Ο λόγος που το κάνει, μπορεί να οφείλεται σε μία δραματοποίηση της κατάστασής ή σε μία προσπάθεια προσέλκυσης ενδιαφέροντος ή σε μία προσπάθεια ονοματοποίησης ενός συναισθήματος που δεν του είναι προσφιλές και μπροστά στην αγωνία του για το άγνωστο, το βαφτίζει κατάθλιψη.

 

Η θεραπευτική υποστήριξη

Η  υποστήριξη που μπορεί να πάρει ένα άτομο με καταθλιπτικά συμπτώματα, ενισχύεται μέσα από την ψυχοθεραπεία. Η διεργασία που γίνεται στην ψυχοθεραπεία, είναι ουσιαστική, εμβαθύνει, εστιάζει στην κρυμμένη αιτία του προβλήματος και όχι στο σύμπτωμα. Γίνεται αποτύπωση όλων των παραγόντων που μπορεί να έχουν προκαλέσει το σύμπτωμα αλλά και εκείνων που το περιθάλπτουν, μέσα από μία ματιά συστημική, όχι γραμμική. Ο θεραπευόμενος συνειδητοποιεί ολόπλευρα την κατάσταση, αποκτά συναίσθηση για αυτήν και ξεφεύγει από την παροδική ευεξία που προκαλεί η φαρμακευτική αγωγή, αναλαμβάνοντας ο ίδιος την ευθύνη για την ευεξία στη ζωή του. Τα φάρμακα είναι πολύ χρήσιμα σε βαριές περιπτώσεις, μετά από διάγνωση από ψυχίατρο, χωρίς όμως να γίνουν, απαραιτήτως, το επίκεντρο της θεραπείας. Σε μία τέτοια περίπτωση θα ωφελήσουν τον θεραπευόμενο για ένα χρονικό διάστημα αλλά χρειάζεται να προσέξει να μην εξαρτηθεί από αυτά καθώς έχουν άσχημες παρενέργειες αλλά τον δυσκολεύουν να αναζητήσει τη δυναμική στον εαυτό του. 

Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην κακή διάθεση και είναι μία απολύτως φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού. Στην περίπτωση που δείτε έναν φίλο ή συγγενή σας να ισχυρίζεται ότι έχει κατάθλιψη, δώστε λίγο χρόνο να τον ακούσετε. Η εμπιστοσύνη μεταξύ σας είναι σημαντική. Γιατί μέσα από αυτήν θα ακουστεί η ενθάρρυνση για να ξεκινήσει η θεραπεία του αλλά και να παραμείνει σε αυτήν. Χωρίς να τον πιέσετε αλλά να τον υποστηρίξετε να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη και να επανέλθει στη ζωή που του αξίζει.

---

Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος MSc - Υπαρξιακός Οικογενειακός Ψυχοθεραπευτής

Πηγή: Νίκος Μάνος, Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, Θεσσαλονίκη, 1997

• Προηγούμενο